Για Ένα Πουκάμισο Αδειανό, Για Έναν Συγγραφέα

Υπάρχει ένα βιβλίο που λέει πως, όταν θέλεις κάτι πολύ, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις.

Είναι ίσως η πιο κωμική ατάκα που ειπώθηκε ποτέ.

Ούτε καν τότε που οι άνθρωποι πίστευαν στις μαγικές δυνάμεις, είτε της φύσης είτε άλλων ανθρώπων, δεν τόλμησαν να αρθρώσουν μία τόσο βαρυσήμαντη πρόταση.
Την άρθρωσε όμως πριν είκοσι χρόνια ο Βραζιλιάνος συγγραφέας Πάουλο Κοέλιο και τη διάβασαν τουλάχιστον εξήντα πέντε εκατομμύρια άνθρωποι. Το κακό είναι πως κάποιοι, οι περισσότεροι, τον πίστεψαν κιόλας.
Πίστεψαν πως όταν θέλεις κάτι πραγματικά, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις. Έτσι απλά.
Ως εκ τούτου, η συμπεριφορά τους μπορούσε κάλλιστα να γίνει πιο παθητική απέναντι στη ζωή, και, τολμώ να πω, λιγότερο υπεύθυνη.
Όταν επικαλείσαι μία ανώτερη τάξη, είτε το σύμπαν είτε τη θρησκεία είτε ο,τιδήποτε άλλο, κάθε φορά που στοχοθετείς την επόμενη κίνηση, ως άνθρωπος και ως κοινωνία, γίνεσαι όλο και περισσότερο ευθυνόφοβος.
Μία τέτοια, έστω και αφελής, έστω και καλοπροαίρετη, πίστη σε απροσδιόριστες αλχημείες που με συνωμοσίες θα καλύψουν τις ανθρώπινες επιθυμίες γεννά ανθρώπους εγκλωβισμένους στην απραξία ή απλά τη λογική της συνωμοσίας. Ο άνθρωπος είναι ανελεύθερος όταν διαιωνίζει τη γονική αγκαλιά προστασίας στην ενήλικη ζωή του, ανάγοντάς τη μάλιστα σε επίπεδο συμπαντικό. Καθαρός εγωκεντρισμός.
Όχι. Το βέβαιο είναι πως όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, πρέπει να υπολογίσεις ότι έχεις πιθανότητες τόσο να το αποκτήσεις όσο και να μην το αποκτήσεις. Στο απροσδιόριστο και χαοτικό σύμπαν που σήμερα γνωρίζουμε, οι διαθέσεις δεν γίνονται αντιληπτές, οι ανθρώπινες επιθυμίες δεν είναι αναγνώσιμες, και οι συνωμοσίες είναι οι μόνες σίγουρα απίθανες. Το σενάριο της συνωμοσίας προβλέπει μία συνείδηση που θα μπορεί να κάνει υποθέσεις και να σχεδιάζει. Όμως το σταθερά διαστελλόμενο σύμπαν μετά τη μεγάλη έκρηξη ακολούθησε απλά τους τέσσερις μεγάλους φυσικούς νόμους που το διέπουν, αγνοώντας πραγματικά αν αυτοί κάποια στιγμή παρήγαγαν ζωή, και δη σκεπτόμενη, και δη αλχημική. Και σίγουρα αυτό το σύμπαν δεν προήλθε από κάποια άλλη συνείδηση, παρά μόνο από ύλη.
Αναμφίβολα, ο Αλχημιστής διαβάζεται όχι με το λογικό των ανθρώπων, αλλά με το θυμικό τους. Χαϊδεύει τα αυτιά όσων απλά ονειρεύονται - αιώνιοι έφηβοι, άστοχοι πολιτικοί - παραγνωρίζοντας τους νόμους που διέπουν τη ζωή. Συντηρεί τον εγωισμό μίας τάξης που καλλιεργεί τη σημασία της εκπλήρωσης αφηρημένων ανθρώπινων επιθυμιών, αδιαφορώντας αν αυτές αντιτίθενται σε άλλες, πολύ υπαρκτές, συγκεκριμένες, χειροπιαστές, ανθρώπινες επιθυμίες. Υπάρχουν εξίμισο δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη. Είναι δυνατόν κάποιος να πιστεύει σήμερα πως το σύμπαν θα ασχοληθεί με μεμονωμένα προβλήματα; Εξαιρετικά εξωραϊσμένη, σχεδόν ποιητική, αντιμετώπιση μιας ζωής που ουδεμία σχέση έχει με την πραγματική.
Αυτός είναι ο Κοέλιο που εγώ κατάλαβα. Λίγο πολύ επαναλαμβάνεται και στα υπόλοιπα βιβλία: εξαίρει τον συναισθηματισμό ως στάση ζωής, χωρίς να λάβει υπόψη του πόσο αυτός έχει θρέψει μία πλειάδα ανασφαλειών στους ανθρώπους, και αναδεικνύει μία ακαθόριστη "πίστη", η οποία καθόλου δεν είναι πίστη στον άνθρωπο, που θα ήταν και το ζητούμενο, αλλά στην υποτιθέμενη θέωσή του.
Αυτό είναι καθαρή μυθολογία, όχι λογοτεχνία, όχι φιλοσοφία. Είναι ανάγνωσμα αυστηρώς ακατάλληλο για όσους κάποια στιγμή ξεπέρασαν την εφηβεία και μπήκαν στην ενήλικη ζωή χωρίς ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας. Και που έμαθαν, τελείως πρακτικά, ορθολογιστικά, και συνετά, να παίρνουν τη ζωή, και όχι μαγικές πέτρες, στα χέρια τους.