Βιβλίων Κριτική

Περί Φωτίσεως του Ζοζέ Σαραμάγκου. Ο Ευρωπαίος κληρονόμος του μαγικού ρεαλισμού και νομπελίστας Πορτογάλος Σαραμάγκου εκπλήσσει, στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε, με το, προφητικό θα έλεγε κανείς, μυθιστόρημα Περί Φωτίσεως (2004), όπου η φώτιση αφορά τον τρόπο με τον οποίο ψηφίζει μία ολόκληρη χώρα στις εκλογές της. Λιγότερο πιθανό, αλλά πάντα δυνατό, το σενάριο λέει πως πρώτη δύναμη βγαίνει το λευκό, επί δύο συνεχόμενες αναμετρήσεις, με τελευταίο ποσοστό μεγαλύτερο του 80%. Τα δύο μεγάλα κόμματα ψάχνουν να βρουν τον υποκινητή της θεωρούμενης συνωμοσίας. Αν χαμογελάτε όσο διαβάζετε αυτές τις γραμμές, είναι γιατί αναγνωρίζετε κάποιες ομοιότητες με το δικό μας πολιτικό σκηνικό, όπου άλλος είναι ο «καταλληλότερος πρωθυπουργός», άλλος βγαίνει πρώτος στις δημοσκοπήσεις, ενώ και οι δυο συνολικά μόλις αγγίζουν το ντροπιαστικό πλην «νικηφόρο» 58,7%. Ο «ηττημένος» ογκόλιθος του 41,3% τι θα κάνει; «Δεν είμαι εγώ απαισιόδοξος, είναι ο κόσμος απαίσιος» ισχυρίζεται ο Σαραμάγκου, έχοντας στον νου του το διαφαινόμενο κενό εξουσίας και την εγκληματική τυφλότητα του κράτους.

Το Βιβλίο του Πόθου του Λέοναρντ Κοέν. Ο Καναδός τραγουδοποιός, ετών εβδομήντα τεσσάρων πλέον, μας έχει συνηθίσει σε στίχους που ξαφνιάζουν και μελωδίες που συγκινούν. Να που τώρα κάνει και τα δύο με την έκδοση ποιημάτων του, τα οποία γράφονταν σε περίοδο εικοσαετίας και σε διάφορα γεωγραφικά μήκη, από το Μόντρεαλ ως τη Βομβάη, ενώ μελοποιήθηκαν πρόσφατα από τον Φίλιπ Γκλας. Τα ποιήματα κουβαλάνε το ηχόχρωμα των ανωτέρω τοπωνυμίων, αλλά κυρίως αυτό του συγγραφέα τους. Επιδεικνύοντας γνήσιο και καθόλου κουραστικό λυρισμό, συναίσθημα που αγγίζει πολλές φορές τα όρια της ειρωνείας, εικόνες που δημιουργούνται αβίαστα και σχεδόν χιουμοριστικά αλλά και πραγματικές εικόνες και σκίτσα που συνοδεύουν τις στροφές και τους στίχους, το Βιβλίο του Πόθου είναι η οργανωμένη απόπειρα του Κοέν να λύσει, εν μέσω συμβόλων, τύπων, λόγων, ήχων και γραμμών, την εξίσωση της επιθυμίας.

Εχθροί Εξ Αίματος του Αρκά. Άλλο ένα μακάβρια απολαυστικό κείμενο για τη σχέση κέντρου εξουσίας και οργάνων περιφέρειας, αυτή τη φορά μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Μετά από ένα δυστύχημα, όπου τα περισσότερα όργανα έχουν καταρρεύσει ή έχουν πάθει ρήξη και ο εγκέφαλος είναι σε κώμα, το παχύ και το λεπτό έντερο περιμένουν να δουν τι επιφυλάσσει η μοίρα για αυτά, ή μάλλον η «άκαρδη» καρδιά, που, αλώβητη και σθεναρή, συνεχίζει να χτυπάει στο κέντρο του σώματος. Πρωταγωνιστές είναι αυτοί οι δύο, αυτοί που κάνουν και τις πιο δύσκολες, τις πιο βρώμικες και ανεπιθύμητες δουλειές στο σώμα, αυτοί που, για ταξικούς λόγους, βρίσκονται χαμηλότερα των υπολοίπων, πολύ κοντά στην θύρα εξόδου και συνεπώς είναι λιγότερο αναγκαίο να μεταμοσχευθούν. Εχθροί εξ αίματος για το ποιος είναι τάχα περισσότερο σημαντικός από τον άλλον, το λεπτό και το παχύ έντερο συνομιλούν, λογομαχούν, υπολογίζοντας πως κάποιος γιατρός εκεί έξω, προκειμένου να σώσει την πολύτιμη καρδιά, μπορεί να τη μεταμοσχεύσει και να αφήσει αυτούς στην τύχη τους, δηλαδή στον θάνατό τους. Σπινταριστό και γεμάτο αδρεναλίνη μονόπρακτο από τον Αρκά, και μαθαίνω πως θα παιχτεί και σε αθηναϊκό θέατρο φέτος. Ενδιαφέρον…

Ποιητική του Τσβετάν Τοντόροφ. Ορίστε και ένα βιβλίο που υποσχέθηκε να οργανώσει τη λογοτεχνία ως αυτόνομο επιστημονικό πεδίο με δικές του ιδιότητες και συστατικά στοιχεία. Ο Βαλκάνιος φιλόσοφος, παιδί του στρουκτουραλισμού και της γαλλικής διανόησης, εξηγεί τη δομή του λογοτεχνικού κειμένου και αναλύει έννοιες όπως χρόνος αφήγησης, φωνή αφηγητή, ρήμα, λειτουργίες προσώπων, ύφος ρητορικής. Διαβάζοντας την Ποιητική, συστηματοποιεί κανείς όλα τα κοινά στοιχεία των λογοτεχνικών έργων και κατανοεί καλύτερα αυτό που διαβάζει. Ένα απαραίτητο εγχειρίδιο για όσους θέλουν να «ξεκλειδώσουν» τα δώματα της λογοτεχνίας.