Πέρασμα στην Ιδιοκτησία

Πριν πω ο,τιδήποτε για το βιβλίο του E. M. Forster Howards End (1910), θα ήθελα να παραθέσω κάποια ενδιαφέροντα αποσπάσματα:

«Οι φτωχοί δε μπορούν πάντοτε να φτάσουν αυτούς που θέλουν να αγαπήσουν, και με δυσκολία μπορούν να ξεφύγουν από αυτούς που δεν αγαπάνε πια. Εμείς οι πλούσιοι μπορούμε».

«Τα σπίτια έχουν τον δικό τους τρόπο να πεθαίνουν, πέφτοντας κι αυτά ποικιλοτρόπως όπως οι γενιές των ανθρώπων, κάποια με έναν τραγικό βρυχηθμό, κάποια ήσυχα, έως την επόμενη ζωή στην πόλη των φαντασμάτων…».

Το βιβλίο γυρίστηκε ταινία με τον εύγλωττο τίτλο Επιστροφή στο Χάουαρντζ Εντ, παραγωγής 1992, και μεταφέρει περισσότερο από ικανοποιητικά στην οθόνη αυτό που φαίνεται πως προβληματίζει τον Φόρστερ, συγγραφέα των επίσης καλών βιβλίων Πέρασμα στην Ινδία και Δωμάτιο με Θέα: ποιες, αν υπάρχουν, είναι οι αμοιβαίες υποχωρήσεις που χρειάζεται να γίνουν, προκειμένου να συνυπάρξουν η ιδεαλίστρια Μεγκ και ο κυνικός Χένρυ, η επαναστάτρια Έλεν, αδερφή της Μεγκ, και το νεοσυντηρητικό περιβάλλον της οικογένειας των Γουϊλκοξ. Οι πολλαπλές αναγνώσεις του βιβλίου αφορούν τον τρόπο που οργανώνεται το θέμα της ιδιοκτησίας του σπιτιού Χάουαρντζ Εντ, το οποίο περνάει από τον Χένρυ Γουϊλκοξ και την άρρωστη γυναίκα του στη δεύτερη γυναίκα του, τη Μεγκ, και, εμμέσως, στην Έλεν και στο εκτός γάμου παιδί της. Ο Φόρστερ προκαλεί τον αγγλικό καθωσπρεπισμό μιας εποχής που είχε θέσει σαφή όρια ανάμεσα στους έχοντες και τους μη έχοντες, την ηθική και το αντίθετό της, την ανδρική και γυναικεία υπόσταση.

Μία τυχαία συνάντηση φέρνει κοντά την πλούσια και επιφανή οικογένεια των Γουϊλκοξ και τις καλλιεργημένες μα λιγότερο εύπορες αδερφές Σλέγκελ. Όσο η μεγαλύτερη από αυτές, η Μεγκ, καλλιεργεί τη φιλία της με την κυρία Γουϊλκοξ, η μικρότερη Έλεν συναναστρέφεται έναν άτυχο, από οικονομικής άποψης, νεαρό υπάλληλο της τράπεζας, τον Λέοναρντ Μπαστ, που ζει στα όρια της ανέχειας. Όταν η κυρία Γουϊλκοξ πεθαίνει, αφήνει το εξοχικό σπίτι προς έκπληξη όλων στη Μεγκ. Η οικογένεια των Γουϊλκοξ θα προσπαθήσει να κρύψει το γεγονός και να μη χάσει την περιουσία, πράγμα που θα καταφέρει καλά ως ένα σημείο, πριν μία αλυσίδα επίσης τυχαίων γεγονότων επιτρέψει, μόλις στην τελευταία σελίδα του βιβλίου, στη Μεγκ, τη νέα κυρία Γουϊλκοξ, να μάθει την αλήθεια…

Καθώς το σπίτι επιστρέφει στη δικαιωματική ιδιοκτήτριά του και όχι στην μπουρζουαζία που εκπροσωπεί ο Χένρυ Γουϊλκοξ, ο συγγραφέας Φόρστερ απεικονίζει τις φιλοδοξίες τριών διαφορετικών τάξεων, με νικήτρια στο τέλος όχι ασφαλώς αυτήν που αρχικά προηγείτο. Η Έλεν, μητέρα πλέον του γιου του φτωχού Λέοναρντ Μπαστ, θα είναι η επόμενη ιδιοκτήτρια του σπιτιού, που έχει περάσει έτσι στα χέρια της εργατικής τάξης. Το βιβλίο γράφτηκε μία εποχή που τόσο στην Αγγλία όσο και σε όλο τον κόσμο, η εργατική τάξη ενωνόταν σε συνδικάτα και οργάνωνε τη συστηματική της πάλη στην άρχουσα τάξη. Θυμηθείτε τον «Βυσσινόκηπο» του Άντον Τσέχωφ, το θεατρικό έργο του 1904, γραμμένο λίγα μόλις χρόνια μετά την ίδρυση του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στη Μόσχα, στο οποίο έργο το σπίτι, και ο κήπος της πρωταγωνίστριας, περνάνε από την ίδια, Κόμισσα Ρανιέβσκαγια, στον εγγονό και γιο των υπηρετών. Τόσο ο Τσέχωφ όσο και ο Φόρστερ καταγράφουν τις κοινωνικές αλλαγές που οδηγούσαν σε νέες ζυμώσεις τα λαϊκά στρώματα, χωρίς να υπονοούν πως ο νέος ιδιοκτήτης είναι απαραίτητα και ο οριστικός, αλλά μάλλον ότι η ιδιοκτησία είναι η μόνη σταθερά που ως τέτοια κινητοποιεί τους ανθρώπους σε πάλη προκειμένου να γίνουν κάτοχοι του τίτλου της.

Και τα δύο βιβλία έχουν μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη. Μια πολύ καλή επιλογή για όσους θέλουν να στοχαστούν πάνω στη δύναμη της κτήσης και τη σχετικότητα του τίτλου του κτήτορα.